در پاسخ به سوال پایانه باربری چیست؟ به طور خلاصه میتوان گفت پایانه محل اجتماع شرکتهای حمل و نقل بین شهری است. دولت برای تجمیع شرکتهای حمل و نقل پراکنده در شهر، تصمیم میگیرد که آنها را در یک جا تجمیع کند که آنجا پایانه بار گفته میشود. در تعریفی دیگر، پایانههای باربری، محلی برای ارسال و مدیریت بار و حمل و نقل بین شهری است. براساس آخرین تعریف سالنامه حمل و نقل، پایانه باری یا Goods Terminal محلی برای ارائه خدمات حمل و نقل کالا است.
انواع پایانه باربری
براساس تقسیم بندی سازمان راهداری و حمل و نقل جاده ای چهار نوع پایانه در کشور وجود دارد.: پایانه مسافر، پایانه سیمان، پایانه مرزی و پایانه های کالا. به پایانه کالا، پایانه بار، پایانه باربری و پایانه حمل و نقل گفته میشود. در یک تقسیم بندی دیگر پایانه بار به دو قسم پایانه عمومی بار و پایانه خصوصی بار تقسیم میشود.
پایانه چیست؟
براساس تعریف فرهنگستان زبان و ادب فارسی پایانه یا ترمینال Terminal یعنی مکانی که مبدأ حرکت و مقصد وسایل نقلیۀ عمومی است. همچنین پایانه به معنی ورودی و خروجی مسافر یا کالا، (پای+انه) پای یعنی فرود آمدن، قرار گرفتن مثلا پای تلویزیون نشستن، پای حصیر نشستن، پای صحبت کسی نشستن. (منبع)
اجزای پایانه باربری
پایانه بار محل گردهم آمدن شرکتهای حمل و نقل و رانندگان است. یعنی دو رکن اصلی هر پایانه بار شرکتها و رانندگان هستند. در این محل خدمات رفاهی برای رانندگان تدارک دیده شده است. در بعضی از پایانهها، انجمن رانندگان و انجمن شرکتها دفتر دارند. همچنین بعضی از پایانههای بار داراي تأسیسات مخصوص و سالن اعلان بار است. پایانه های باربری توسط دولت جایابی و احداث شده است ولی بعد از احداث تعدادی از آنها به بخش خصوصی واگذار شده است.
وظایف پایانه باربری
به طور کلي پايانه هاي باربري جهت رفع نيازهاي صاحبان کالا، شرکتهاي حمل و نقل و رانندگان احداث گرديده و براي تعيين محل آن شش شاخص به شرح مقابل تعيين گرديده است: 1- مکان پايانه در مسير تردد بيشترين وسايل نقليه سنگين قرار داشته باشد. 2- به مراکز توليدي، صنعتي و کشاورزي نزديک باشد. 3- در حوزه کنترل پليس راه قرار گيرد . 4- نزديک به راههاي اصلي و ترانزيت کشور باشد. 5- به اداره گمرک و راه آهن نيز نزديک باشد. 6- حتي الامکان بيرون از محدوده شهر و کمربندي باشد. (منبع)
بزرگترین پایانه باربری کشور
بزرگترین پایانه باربری کشور پایانه باربری تهران در کنار پایانه باربری اصفهان (امیرکبیر) است. از نظر مساحت پایانه باربری اصفهان بزرگترین پایانه ولی از نظر حجم بار ارسال شده پایانه باربری تهران در رتبه اول قرار دارد. (منبع) حدود ۷۰ درصد بار کشور از مبدا تهران ارسال میشود. بزرگترین پایانه باربری کشور و بزرگترین پایانه باربری خاورمیانه به نام شهرک حمل و نقل تهران در حال ساخت در جنوب تهران است. در حمل کالای اساسی به گفته مدیر راهداری خوزستان پایانه بار بندر امام خمینی بزرگترین پایانه باربری کشور است. (منبع)
تعداد پایانه های باربری فعال
طبق سالنامه آماری سال ۱۳۹۹، به غیر از پایانههای مرزی، ۸۱ پایانه باربری فعال در کشور وجود دارد. این میزان نسبت به سال گذشته با کاهش همراه بوده است. چرا که در سالهای اخیر ۸۴ پایانه باربری فعال در کشور وجود داشت. اما اگر بخواهیم این عدد را با یک دههی اخیر مقایسه کنیم، میبینیم که پایانه های باربری تهران با افزایش ۴۷ درصدی همراه بوده و از ۵۵ پایانه به ۸۱ پایانه افزایش یافته است.
به غیر از استان تهران بیشترین پایانه های باربری مربوط به استان فارس است. این استان ۷ پایانه باربری فعال دارد که از این نظر رکورددار است. پس از آن استان اصفهان با ۶ پایانه و استان خراسان رضوی با ۵ پایانه در رتبههای دوم و سوم قرار گرفتهاند.
استان تهران در شرایط کنونی با ۱۳ مرکز پایانه باربری رکوردار تعداد پایانه باربری به حساب میآید. (منبع)