محله چیتگر، جایی برای پرواز مرغان دریایی

چیتگر از حوالی دهه 40 شمسی به پارک جنگلی که در خود جای داده بود، به عنوان ریه‌های تنفسی بخش غربی تهران شناخته می‌شد. از اوایل دهه هشتاد بود که ساخت و ساز‌های مسکونی به اکوسیستم این ناحیه اضافه شد. در ابتدا کمتر کسی چیتگر را به عنوان محلی برای سکونت انتخاب می‌کرد، اما رفته‌رفته با رشد جمعیت اوضاع تغییر کرد. تا اینکه در سال 92 طرح ساخت یک دریاچه مصنوعی در آن منطقه که سالیان درازی بود به فراموش سپرده شده بود، به بهره برداری رسیدی و در مدتی بسیار کوتاه چیتگر را تبدیل به محله‌ای تازه نفس و پر رفت و آمد تبدیل کرد. سکونت در این محله در کنار بهره‌مندی از یک آب و هوای سالم امکانات رفاهی مختلفی را در اختیار شما قرار می‌دهد. بنابراین اگر از محله‌های پر رفت و آمد و کمی کهنه شده برخی مناطق تهران خسته شدید و چیزی به اسباب کشی شما نمانده، وسایل خود را با پلاستیک حبابدار و چسب پهن بپیچید که راه کمی طولانیست.

 

درباره چیتگر شمالی

محلۀ چیتگر شمالی بخشی از زمینهای چیتگر است که دارای روستا و قلعهای تاریخی بوده و از رودخانهای جاری شده از کوههای شمال غربی تهران برخوردار است. چیتگر نامی است که به محدودۀ پارک جنگلی بین رودخانۀ کن تا وردآورد داده شده است و این نام از رودخانه و درۀ چیتگر گرفته شده است. رودخانۀ چیتگر از محدودۀ کوهستانی وردیج و واریش در بلندای 1055 تا 1755 متری سرچشمه میگیرد و پس از منطقۀ 11 و آزادراه تهران ـ کرج به منطقۀ 13 وارد شده و از محدودۀ محلات شهرک سینمایی، وردآورد و چیتگر جنوبی میگذرد تا در بخش جنوب غربی تهران اگر مازاد آبی برای آن ماند، به رودخانۀ کن بپیوندد. در این محدوده آبادی کوچکی بوده اما، با ساخت کارخانجات صورت صنعتی به خود گرفته است.

زمینهایی که محلۀ چیتگر شمالی در آن قرارگرفته است، در ابتدا زمینهای کشاورزی اهالی روستای چیتگر )واقع در چیتگر جنوبی فعلی( بودهاند. قدیمیترین مالک آن زمینها خانوادهای حسابی بودند، که بعد از مرگ پدر زمینها را میان خود تقسیم کردند. حدود هفتاد سال پیش برخی از وارثین زمینهای خود را فروختند. خریدار زمینها شخصی به نام آقای شمتیانی بود که پس از خریدن زمین آنها شروع به ساخت و ساز نمود و نام آن محله را تاج شهرگذاشتند. به دلیل همجواری تاجشهر با ویلاشهر و قرار داشتن باغ در اطراف آن، آقای شمتیانی درنظر داشت این محله را ویلانشین نماید، ولی به دلایلی که خواهد آمد این اتفاق نیفتاد. شمتیانی در محدودۀ شهرک شهرداری فعلی که سابقاً بخشی از چیتگر شمالی بود، چاهآبی حفرکرد و در نظر داشت که آب این چاه را با لولهکشی به تاج شهر برساند. همانطور که گفتیم نیت آقای شمتیانی ساخت یک محلۀ ویلایی بود، اما بعد از استقرار کارخانههایی مانند کارخانۀ ایرانا در نزدیکی تاج شهر، کارکنان این کارخانهها به منظور نزدیکی محل کار خود، در این محله خانههایی ساختند و عملاً محله کارگرنشین شد.

نام این محدوده پیش از انقلاب، تاجشهر بود و به دلیل همسایگی با محلۀ چیتگر، نام تاج شهر به چیتگر شمالی و محلۀ چیتگر به چیتگر جنوبی تغییر کرد. در اوایل پیروزی انقلاب اسلامی نظارت بر امر ساخت و ساز ضعیف بود، به همین دلیل عدهای از قشر ضعیف که وارد این محله شدند، بدون توجه به ضوابط شهرسازی اقدام به تملک اراضی کردند. به این ترتیب شهرک چیتگر شمالی بدون حساب ومغایر با نقشۀ اولیه شکل گرفت.

چیتگر شمالی سومین محلۀ قدیمی بعد از ورداورد و چیتگر جنوبی است و شبیه به یک شهرک صنعتی و مسکونی است، چرا که قسمت جنوبی آن مملو از کارگاههای کوچک و کارخانه است. مهمترین این کارخانهها، ایران خودرو است مهم ترین این کارخانه ها، ایران خودرومی باشد. قدیمیترین خیابان این محله به نام جهاد ثبت شده که در گذشته به خیابان آسفالتی معروف بودهاست، چرا که در آن زمان این خیابان تنهاخیابان آسفالتشدهی آن زمان بوده و هم اکنون این خیابان تبدیل به راستۀ صنف مکانیکها و نقاشها شده است. (منبع)

درباره چیتگر جنوبی

چیتگر نامی است که به محدودۀ پارک جنگلی بین رودخانۀ کن تا وردآورد داده شده است و این نام از رودخانه و درۀچیتگر گرفته شده است. رودخانۀ چیتگر از محدودۀ کوهستانی وردیج و واریش در بلندای 1055 تا 1755 متریسرچشمه میگیرد و پس از منطقۀ 11 و آزادراه تهران ـ کرج به منطقۀ 13 وارد شده و از محدودۀ محلات شهرکسینمایی، وردآورد و چیتگر جنوبی میگذرد تا در بخش جنوب غربی تهران اگر مازاد آبی برای آن ماند، به رودخانۀ کن بپیوندد. در این محدوده آبادی کوچکی بوده اما، با ساخت کارخانجات صورت صنعتی به خود گرفته است.

بخش اعظم محلۀ چیتگر جنوبی را کارخانهها و مجتمعهای صنعتی فرا گرفته است. این صنایع بیشتر در شرق محله )از بلوار ایران خودرو تا بلوار 01( متمرکز شدهاند. در اطراف بلوار گلستان، واقع در بین دو خیابان مذکور مقداری از اراضی کشاورزی هم به چشم میخورد. در نیمۀ غربی محله که از بلوار 01 تا جاده کمربندی امتداد دارد صنایع تمرکز کمتری دارند و زمینهای بایر در آن به چشم میخورد. رودخانۀ چیتگر نیز از همین قسمت عبور میکند. به احتمال به دلیل حفظ حریم همین رودخانه است که در این قسمت صنایع کمتری مجوز فعالیت گرفتهاند. اما قسمت مسکونی این محله در شرق و کنار بلوار ایران خودرو قرار گرفته و بخش بسیار کوچکی از محله را به خود اختصاص میدهد. نام چیتگر با 305 نفر جمعیت در سال3400، در ردیف روستاهای محدودۀ 10ساله ذکر شده است (تکمیل همایون، 3479، ج4، ص 330).

 روستای چیتگر بیش از 155سال قدمت داشته و مرزهای آن از شمال به کوههای البرز )کتمانکن( از جنوب به نهر یافت آباد )شاه آباد قدیم، شهرک دانش فعلی( از شرق به شهرک دانش و از غرب به رودخانۀ قوریچای میرسید. از این روستا به عنوان شکارگاه و تفرجگاه هم استفاده میشده است. آن روستا امروزه به محلههای چیتگر شمالی، چیتگر جنوبی، ویلاشهر، پیکانشهر و شهرک غزالی تقسیم شده است.

 روستای چیتگر جزو شهرستان کن به حساب میآمد. کار اصلی اهالی آن کشاورزی و ماحصل دست رنج آنها، صیفی-جات و انار بوده است. چیتگر جنوبی با داشتن بهترین باغهای انار و توت معروف بوده اما هم اکنون بیشتر باغهای آن خشک شده و فقط یک باغ از کل آن باقی است. حتی نام چیتگر هم به همان باغهای انار مربوط میشود، به این دلیل که روزگاری از باغدارهای چیتگر از پوست انار برای رنگ کردن پارچه های چیت نوعی پارچه استفاده  میشد. روزی اینجا پر بود از باغهای انار و مزرعه های کشاورزی و کار اصلی هم همین بود و همه از کارشان راضی بودند. حدود 305 سال پیش در این مکان قلعهای با 3 بارو وجود داشت اما امروزه از این قلعه فقط1 بارو باقی مانده است )شاهسون، 3403، ص 33(.

 به روایت اهالی محله ،در سال اوایل دورۀ پهلوی ، شخصی به نام خانم قمر تاج بهبهانی صاحب زمینهای چیتگر بود. در همان سال شخصی به نام سید احمد خان میرزا حسابی این اراضی را به قیمت31 هزار تومان از خانم بهبهانی خریداری نمود. او سه پسر به نامهای الفت، مهدی و ابوالقاسم و چهار دختر به نامهای بدرالزمان، قمرالملک، عزت وزینت داشت. وی در زمان حیات خود زمینهایش را بین پسرانش تقسیم کرد و به دخترانش سهمی نداد. این امر مورداعتراض دخترانش واقع شد. در زمان حیات سید احمد خان، ابواقاسم (یکی از پسرانش) فوت کرد و لاجرم زمین های او به پدر بازگشت و سید احمد خان زمین های باقی مانده از ابوالقاسم را بین دخترانش تقسیم نمود. مالکانی که بعدهاپیدا شدند زمینها را به شرکتها و کارخانه ها فروختند. برخی دیگر از زمینها، همچون شهرک ویلا شهر و چیتگرجنوبی و شهرک 11 بهمن در جوار آن تبدیل به مناطق مسکونی شدند.

شهرک 11بهمن در اوایل انقلاب تاسیس شد و به همین علت به این نام نامگذاری شد. آقای حکیم از مالکین این محدوده نیز زمینهای خود را تفکیک کرد و شهرک های پیکان شهر و آزاد شهر حاصل این تفکیک هستند. چیتگر شمالی را هم شرکت شین تاسیس کرد.

اما قبل از این تفکیک ها و ساخت و سازهای صنعتی و مسکونی شرایط به گونهای دیگر بود. همانطور که در سطرهای گذشته اشاره شد، در چیتگر جنوبی فعلی، روبروی شرکت سایپا فعلی، قلعهای وجود داشته است. همچنین در گذشته چیتگر دارای0 رشته قنات بود و به دلیل وجود این قناتها فضای طبیعی زیبایی هم شکل گرفته و چنارهای بلند هوای مناسبی ایجاد کرده بودند که چیتگر را به تفریجگاه افراد شهری تبدیل کرده بود. زمینهای این محدوده زیر کشت بودند و فقط بخشی از آن (سمت میدان تیر فعلی)، را ارتش در زمان پهلوی، ملی اعلام کرد.

 یکی از مهمترین اتفاقاتی که چیتگر به خود دیده است احداث جاده تهران ـ کرج است. این جاده که امروزه به جاده قدیم معروف است آن موقع به جاده شوسه معروف بود و در جریان آن قلعۀ چیتگر تخریب شد. این قلعه دارای چهار برج بود و کدخدا و رعیت ها در آن سکنی داشتند. بیرون از قلعه باغ و چند گاوداری قرار داشت. در یکی از باغها دو اتاق بود که کلاس درس بود و حکم مدرسه داشت. پس از تخریب قلعه مردم ساکن در آن در اطراف قلعه پراکنده شدند. (منبع سایت شهرداری تهران)

درباره دریاچه چیتگر (دریاچه شهدای خلیج فارس)

خانواده فرمانفرمایان و فیروزگر مالک زمین‌های محدوده‌ی چیتگر و وردآورد بودند. پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این زمین‌ها ملی شدند و بخشی از آن‌ها به سازمان زمین شهری واگذار شد.

پس از درگیر شدن با یک سری مشکلات شهری، بنا شد در این منطقه مطابق الگوهای شهرسازی نوین ساخت‌وسازهایی صورت گیرد و برای جبران کمبودهای رفاهی و خدمت‌رسانی تغییراتی در آن داده شود. با همین رویکرد شهرداری منطقه ۲۲ در سال ۱۳۷۹ کارش را شروع کرد.

 این محله به دلیل قرارگرفتن در جوار بوستان چیتگر، به همین نام معروف شد. این محله نیز ابتدا به نام دریاچه چیتگر شناخته می‌شد اما به دلیل شباهت‌هایی با نقشه ایران و فداکاری شهیدان در دفاع مقدس، به دریاچه خلیج فارس تغییر نام داد. امروز این محله هم به دریاچه چیتگر و هم به دریاچه خلیج فارس شناخته می‌شود. (منبع)